بینش و بصیرت

منت خدای را عز وجل که طاعتش موجب غربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو می رود ممد حیات است و چو بر می آید مفرح ذات. در باره نعمتهای خود که نمی توان سخنی گفت چرا که: ازدست و زبان که بر آید کز عهده ی شکرش به درآید .
نعمت قرآن که خدای متعال به وسیله جمیع الخصال محمد مصطفی (ص) بر بشریت عرضه داشت. در حقیقت لوح نوشته ای است که انسان بان می تواند برنامه کار خود را دریابد تا به سرزمنزل مقصود که همان لقا ی حق است نائل آید. در این راه پستی و بلندیهای وجود دارد که قرآن راه را ترسیم کرده 
در باره کتاب آسمانی قرآن وصفهائی گفته اند. که نور است و صراط و دریائی که دریا هائی در آن وجود دارد. بسیار زبیاست که دیگران هم در باره قرآن سخن گفته اند: گوته: دانشمند، شاعر و نويسنده آلماني مي‌گويد: مندرجات كتاب قرآن . ما را مجذوب مي‌كند .

(1)امام صادق علیه السّلام فرمودند:
اَلعالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِسُ؛
آن کس که به زمان خویش دانا و آشنا باشد، شبهات به او هجوم نمی آورند.
تحف العقول، ص356

**************************

 (2)احادیث امام علی علیه السلام:
ذَهابُ الْبَصَرِ خَیرٌ مِنَ عَمْىِ الْبَصیرَةِ
كور چشمى به كه كوردلى .
 شرح غررالحكم ، ج 4، ص 32.
**************************

(3)احادیث امام علی علیه السلام:
اِنَّمـَا الْبـَصـیـرُ مـَنْ سـَمـِعَ فـَتـَفـَكَّرَ وَ نـَظـَرَ فـَاءَبـْصـَرَ وَانْتَفَعَ بِالْعِبَرِ، ثُمَّ سَلَكَ جَدَداً واضِحاً
انـسـان بـا بـصـیـرت كـسى است كه .

 دست حکمت آمیز خداوند، به منظور دست یابی انسان به اسرار هستی و درک و دریافت جهان طبیعت و بازشناسی زیبایی ها و شگفتی های آن، ابزار خاصّی در وجود او آفریده است که از آن به »چشم« و »بَصَر« تعبیر می شود و نقش آن در زندگی، سرنوشت ساز و فقدان آن، فقدانِ درک بخش عظیمی از زیبایی های جهان است.

 خداوند متعال، برای تجزیه و تحلیل مسائل معنوی و غیرمادّی عالَم نیز، وسیله ای در انسان تعبیه کرده است که از آن به بصیرت و بینش یاد می شود و در نقش آفرینی و اثربخشی بالاتر از چشم جسمانی است و نبودن آن، به تحجّر و تجمّد، عوام اندیشی و پیروی کورکورانه انسان می انجامد.

 مفهوم و ارزش بصیرت

 بصیرت از ماده بَصَر به معنای بینایی و به مجاز، آگاهی داشتن از امری و جزئیات آن است و نیز به معنای نیروی باطنی است که سالک با آن، حقایق و باطن امور را درمی یابد. بصیر کسی است که به مصالح و مفاسد خود آگاه باشد و ضرر و نفع خود را(فرهنگ بزرگ سخن، حسن انوری، ج 2، ص 984، انتشارات سخن، چاپ دوم، 1382)

 تشخیص دهد و بداند که چه چیزی او را اصلاح می کند و چه چیزی او را به وادی فساد می کشد. بصیرت، چشم بینای دل و نورافکن قوی برای تشخیص حق از باطل است.(منهاج البراعة، میرزا حبیب.

مقدمه

در شرايط کنوني کشور عزيزمان، در فضايي که هر روز فتنه‌اي جديد رخ مي‌نمايد داشتن چراغي درخشان و بدون زنگار براي پيدا کردن راه درست، ضروري است و چه راهي بهتر و روشن‌تر از خط سيري که رهبر معظم انقلاب اسلامي (روحي فدا) نمايان نموده‌اند. براي درک صحيح از اين راه درخشان به نظر مي‌رسد بايد دنبال رهنمودهاي گهربار و معظم له دربارة بصيرت باشيم. از اين رو عنوان مقاله را «بصيرت از ديدگاه مقام معظم رهبري (مدظله‌العالي)» ناميده‌ايم.

معناي بصيرت

بصيرت به معنى دانايى، بينايى، بينايى دل، هوشيارى، زيرکى و يقين است.(1) نزد اهل معنا، نيرويى نهانى و قلبى است که در شناخت حقايق تا عمق وجود و باطن ذات آن رسوخ مى کند. برخى از اهل معرفت مى‏گويند: «بصيرت قوّه قلبى يا نيرويى باطنى است که به نور قدس روشن گرديده و از پرتو آن، صاحب بصيرت، حقايق و بواطن اشيا را در مى‏يابد. بصيرت به مثابه بَصَر (چشم) است براى نفس».(3) ميان بَصَر که تأمين کننده نور ظاهرى، و بصيرت که آورنده نور باطنى است، تفاوت بسيار است؛ مانند:

1. نور ظاهرى، تنها با بينايى انسان سر و کار دارد. خورشيد و ماه و چراغ، بيش از اين که فضا را روشن و بينايى انسان را يارى کنند، کارى انجام نمي‌دهند. پس اگر انسانى ناشنوا بود يا در بويايى و لامسه و گويايى خود نقص داشت، با تابش آفتاب و مهتاب و نورهايى از اين قبيل، مشکلاتش حل نمي‌شود. اما نور باطن همه نقص‌هاى (باطنى و معنوى) انسان را برطرف و تمام دردهاى او را درمان مي‌کند.

در صورتى که باطن کسى روشن شد، ساحت جانش چنان.

بهره حقیقی هر مرد و زن با ایمان از زندگی، زیبا زیستن است. پروردگار می فرماید:

مَنْ عَمِلَ صالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُوءْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ. (نحل: 97)

هر مرد و زنی که کردار شایسته انجام دهد و با ایمان باشد، آنان را زندگی نیکو و پاکیزه می دهیم و به بهتر از آنچه عمل کرده اند، می بخشیم.

این شایستگی، برگرفته از درون پاک و خویشتن داری انسان است. حق تعالی دراین باره می فرماید:

یا بَنی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمْ لِباسًا یُواری سَوْآتِکُمْ وَ ریشًا وَ لِباسُ التَّقْوی ذلِکَ خَیْرٌ ذلِکَ مِنْ آیاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ. (اعراف: 26)

ای فرزند آدم، بر شما پوششی فرستادیم تا زشتی هایتان را بپوشانید و تن را بیارایید و پوشش تقوا، نیکوترین جامه است و این [لباس] از نشانه های خداست تا نعمت های پروردگار را یاد آورند.

خداوند کریم در ادامه می فرماید:

یا بَنی آدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ یَنْزِعُ عَنْهُما لِباسَهُما لِیُرِیَهُما سَوْآتِهِما. . (اعراف: 27)

ای فرزند آدم، مبادا شیطان شما را بفریبد چنان که پدر.

● مقدمه

یکی از موضوعاتی که رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی ،حضرت آیت الله ای در چپند سال اخیر به آن تأکید داشتند ،مفهوم« بصیرت» و ضرورت برخورداری و بهره مندی از آن در عرصه های ی و اجتماعی بوده است و مشکل اصلی جامعه اسلامی را نبود بصیرت و ضرورت در این عرصه عنوان نموده اند. به جرأت می توان گفت دلیل همه انحرافات ی و اعتقادی که تا کنون ملت ها با آن روبرو بوده اند و بعضا به نابودی و انحطاط آنان نیز منجر شده ،رفتارها ،تصمیم گیریهاو موضع گیریهای بدون بصیرت بوده است.در این مقاله درباره مفهوم بصیرت ،موانع و راههای کسب آن و نقش جایگاه ولایت در عبور از فتنه ها و بصیرت دهی پرداخته شده است.

پرسش اصلی این است که مهم‌ترین مبانی یا اصولی که بصیرت بر آن استوار است‌ کدامند؟برای پاسخ به این سؤال،در این مقاله با بهره‌گیری از آیات و روایات و به‌ویژه بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیة اللّه ‌ای به‌ شیوهء توصیفی-تحلیلی،بهره گرفته می‌شود.

● واژه شناسی

بصیرت در لغت به معنای بینایی،بینش،دید عمیق،چشم درون،هوشیاری،یقین، حجت روشن و برهان قاطع است(فرهنگ معین).

از آنجا که بصیرت از واژه‌های قرآنی نیز هست،مروری بر آیات مشتمل بر این واژه‌ و هم‌خانواده‌های آن،ما را در فهم بهتر از معنای بصیرت یاری می‌کند.

۱. معنای لغوی بصیرت

فرهنگ معین« بصیرت » را چنین معنا می کند

بصیرت یا بینش، نوعی دید درونی است که با دید چشم ظاهری، متفاوت است و اصلاً با چشم یا اندام های ظاهری بدن، قابل دریافت نیست. بصیرت، قوّه و نیرویی قلبی است که به مدد نور الهی، پدید آمده، حقیقت و باطن امور را - چنان که هست - در می یابد. با دید بصیرت، انسان، درست را از نادرست و حق را از باطل، به آسانی تشخیص می دهد.

اهل بصیرت با امداد نیروی قدسی که به آنها عطا شده، می شنوند؛ می اندیشند؛ نگاه می کنند؛ می بینند و از عبرت ها، بهره می گیرند و آن گاه راه های روشنی را می پیمایند و بدین ترتیب، از افتادن در پرتگاه ها و لغزش گاه ها در امان می مانند.1 در واقع، بصیرت و بینش، نوری درونی است که شخص با آن نور، در میان مردم، زندگی می کند؛ چنان که قرآن کریم فرموده است: «وجَعَلنا لَهُ نُوراً یمشِی بِهِ فِی النّاسِ».2 انسان به سیر بصیرت، راه را از بی راهه و حقیقت را از امر غیرحقیقی، باز می شناسد و نیز درگرفتن اطلاعات و داده ها، درست گزینی می کند و نیز در ارائة نظر و رأی، درست گویی می کند و به فرمودة امام علی علیه السلام، آن که بصیرت و بینش نداشته باشد، رأی او، نادرست و بی ارزش است.3

بصیرت، نوعی به کارگیری عقل در مسیر هدایت انسان و استفاده از روشن گری آن است. قرآن کریم با ترغیب به بینا کردن دل ها با نور عقل، آنهایی را که از این نیرو استفاده نمی کنند، کوران واقعی معرفی می کند. خداوند می فرماید: آیا در زمین سیر نمی کنند؛ تا صاحب دل هایی گردند که بدان تعقل کنند و گوش هایی که بدان بشنوند؟ پس همانا چشم ها.

در زمان غیبت ای یاران بصیرت لازم است

                  گرچه در هر عصر و هر دوران بصیرت لازم است

در زمان غربت اسلام ناب و راستین

                  مسلمین را در دفاع از آن بصیرت لازم است

حق و باطل چون بهم آمیخت یا وارونه شد

                  بهر تشخیصش به هر انسان بصیرت لازم است

در هجوم فتنه و امواج طوفان بلا .

به ادامه ی مطالب بروید

عوامل و یا راهکارهای عملی کسب بصیرت در دین و معارف آن چیست؟

اجمالا بصیرت به معنای آن است که انسان در گرد و غبار فتنه ها و تاریکی هایی که شیطان ایجاد می کند تا حق و باطل با هم مخلوط شود و انسان ها گمراه گردند, حق را از باطل بازشناسی و راه را گم نکنی. البته این منوط به این است که راه کلی اسلام که همان راه توحید و ولایت است را به درستی شناخته باشی و بدان ایمان کامل داشته باشی و عملا ملتزم شده باشی. أو من کان میتا فأحییناه وجعلنا له نورا یمشی به فی الناس کمن مثله فی الظلمات لیس .

به گزارش مجله خبری تحلیلی شهرمینو، سرعت تحولات، تعدد متغیرها و بالأخره پیچیدگی ودر هم آمیختگی روابط علی معلولی زندگی اجتماعی و ظهور و بروز پدیده های اقتصادی ، ی ، اجتماعی و فرهنگی مستلزم ژرف نگری و بصیرت است اما این بصیرت صرفا انباشت اطلاعات ، دسترسی به اخبار و تنها با بودن در متن صحنه حاصل نمی شود بلکه پیش و بیش ا ز آنها بصیرت مولود تقوا و طهارت نفس از زنگار و رهایی از آلودگی های روحی وروانی است. در این مقاله با مفروض دانستن ضرورت بصیرت در آموزه های قرآنی و روایی و بر شمردن کارکردهای مختلف بصیرت دینی برای جامعۀ دینی، در پی تبیین نقش تقوا در بصیرت افزایی دینی از نگاه استاد شهید مطهری (ره) می باشد، به این امیدکه قدمی بس کوچک در راه ترویج افکار انسان ساز این استاد فرزانه برداشته شود .

ضرورت و اهمیت بصیرت دینی : استاد مطهری در تبیین ضرورت و اهمیت بصیرت دینی می فرماید:” در قرآن کریم و اخبار و روایات مأثوره از رسول اکرم (ص) ائمۀ اطهار (ع) مکرر امر به تفقه در دین شده است . از مجموع آنها چنین استنباط می شود که نظر اسلام این است که مسلمین، اسلام را در همۀ شئوون عمیقا و از روی بصیرت درک کنند. البته تفقه در دین که مورد عنایت اسلام است شامل همۀ شئوون اسلامی است اعم از آنچه که مربوط است به اصول اعتقادات اسلامی و جهان بینی اسلامی، و یا اخلاقیات و تربیت اسلامی، و یا اجتماعیات اسلامی و یا عبادات اسلامی ویا مقررات مدنی اسلامی و یا آداب اسلامی و یا آداب خاص اسلامی در زندگی فردی و یا اجتماعی و غیره” (آشنایی با علوم اسلامی،ج۳،اصول فقه-فقه،ص۱۵).